Afval op school, hoe pak je dat aan?

In de praktijk blijkt het scheiden of verminderen van afval niet altijd even makkelijk. Zo is er vaak niemand die verantwoordelijk is voor het afvalbeleid op school, is het lastig om gewenst gedrag onder leerlingen en medewerkers te stimuleren of werken bestaande regelingen niet altijd mee. Om scholen hierbij te helpen hebben we samen met onze samenwerkingspartners diverse gratis tools ontwikkeld. Wil jij met jouw school (of de scholen in jouw gemeente) ook aan de slag met afval? Lees dan vooral verder!

Stappenplan

Eén van de gratis tools is het stappenplan. Dit stappenplan (pdf, 289 kB) hebben we samen met Arcadis ontwikkeld en helpt scholen in vijf praktische stappen om afvalpreventie en afvalscheiding te laten slagen. Een eerste stap is om iemand verantwoordelijk te maken voor het afval(beleid). Vervolgens helpt het om inzicht te krijgen in de huidige situatie en de verschillende afvalstromen. Als je weet hoeveel en wat voor afval je maakt, is het eenvoudiger om daar gericht ambities en vervolgens projecten voor te ontwikkelen zodat dit afval verminderd kan worden. Zo vertelt onze collega Roald Severens (programmaleider van Afval op School): “Een mooi voorbeeld komt van een school die erachter kwam dat het meeste afval op school bestond uit drinkpakjes. Door de kinderen drinkbekers mee te laten nemen is de hoeveelheid afval drastisch afgenomen.” Benieuwd naar meer concrete acties en tips? Bekijk het stappenplan (pdf, 289 kB).

Duurzame gedragsverandering

Het stappenplan helpt scholen bij het structureren en uitvoeren van stappen, maar is op zichzelf staand geen garantie voor succes. Je hebt namelijk ook te maken met het gedrag van leerlingen, docenten, schoolleiders en conciërges. En het zal geen nieuws zijn als we zeggen dat gedrag erg complex is. Helemaal als het gaat om gewoontegedrag, wat ook hier het geval is. Leerlingen en docenten zijn gewend om op een bepaalde manier om te gaan met afval en denken hier vaak niet meer bewust over na. Hoe zorg je er dan toch voor dat leerlingen en docenten hun gedrag gaan aanpassen? En bijvoorbeeld hun afval gaan scheiden of verminderen? Ook hier hebben wij een mooi hulpmiddel voor!

Samen met Anjo Travaille van Bovenkamers hebben we het Routeboek ontwikkeld. Het Routeboek beschrijft de route die je als school doorloopt richting het gewenste gedrag. Eén van de tips is om het gewenste gedrag makkelijk te maken, bijvoorbeeld door altijd een afvalbak in de buurt te hebben waarop duidelijk staat aangegeven waar welk afval in moet. Een andere tip is het betrekken van leerlingen. Roald: “Om een ‘schone school’ te bereiken is het belangrijk om de leerlingen enthousiast te maken en mee te nemen in de veranderingen. Als ze worden betrokken bij het invoeren en uitvoeren van afvalscheiding voelen zij zich medeverantwoordelijk en heeft het een grotere kans van slagen.” Meer tips en praktijkvoorbeelden? Bekijk het Routeboek (pdf, 884 kB).

De rol van educatie

Er zijn veel leuke lesmethoden beschikbaar die leerlingen informeren, inspireren en aanzetten tot afvalscheiding en -preventie. Om docenten te helpen bij het kiezen van geschikt lesmateriaal hebben wij keuzewijzers ontwikkeld. In de keuzewijzer staat een breed aanbod van gastlessen, excursies, creatieve lessen en andere ondersteunende materialen. Dit helpt scholen om aan de slag met afval te gaan, zoals op het Lingecollege in Tiel het geval is. Na een gastlesprogramma zijn de leerlingen zich bewust geworden van de hoeveelheid afval in hun omgeving en hebben ze zelf een actieplan opgesteld voor de school om afval te verminderen. Het actieplan bevatte creatieve ideeën zoals een zwerfafvalapp. Dit is één van de voorbeelden waarbij de leerlingen erg enthousiast worden en zelf met ideeën komen om afvalscheiding en -preventie te verbeteren.

Binnenkort brengen we een Top 10 uit van lesmethodes die zeer geschikt zijn voor afvaleducatie, waarbij actie ondernemen centraal staat. Deze lesmethodes bevatten bijvoorbeeld lessen over plastic soep, ideeën voor estafettespellen en inspirerende filmpjes. Bij de ontwikkeling van de Top 10 hebben we onder andere gekeken of het lesmateriaal bijdraagt aan begripsvorming, betrokkenheid en bereidheid tot actie. Deze onderwerpen zijn belangrijk bij een duurzame gedragsverandering.

Extra kosten voor gescheiden afval

Met bovenstaande tools helpen we scholen hopelijk een heel eind op weg. Sommige obstakels kunnen we echter helaas niet wegnemen, zoals dat schoolafval vaak wordt gezien als bedrijfsafval. Als scholen afval willen scheiden kost dit vaak extra geld, omdat er meerdere ophaalwagens langs moeten komen voor de verschillende afvalstromen. Uit onze ervaring binnen Afval op School blijkt dat scholen zich hierdoor ontmoedigd voelen. Maar het geeft ook extra stimulans om nog meer nadruk te leggen op afvalpreventie. Door de hoeveelheid afval te verminderen hoeven er minder ophaalwagens te komen en worden de kosten ook lager! Net zoals in het voorbeeld van de drinkpakjes. Er zijn mooie inspirerende voorbeelden te noemen van scholen die juist door afvalscheiding en afvalpreventie met elkaar te combineren flink geld kunnen besparen. Wil je hier meer over weten? Neem dan contact met ons op!

Hulp van de gemeente

In sommige gemeenten worden scholen geholpen door de gemeente. Zo zijn er voorbeelden van gemeenten die de kosten van gescheiden afval betalen, als ze zuiver gescheiden zijn. Ook kunnen gemeenten een uitzondering maken in het afvalbeleid en scholen van ‘algemeen belang’ verklaren. In dat geval worden ze behandeld als huishoudens en kunnen ze hun afval gescheiden aanbieden. Dit gebeurde bijvoorbeeld bij de gemeente Noordoostpolder.

Download gratis

Dankzij het leerprogramma Afval op School hebben we al veel geleerd over waar scholen tegenaan lopen en waar ze behoefte aan hebben bij het werken aan afvalscheiding en afvalpreventie. Alle beschikbare tools kan je gratis downloaden op www.afvalopschool.nl/ondersteuning.  We zijn altijd benieuwd naar verhalen en ervaringen van andere scholen. Helpen deze tools of heb je voor jouw school behoefte aan andere hulpmiddelen? Laat het ons dan weten! We helpen graag.

Afval op School

Afval op School is een tweejarig leerprogramma, gestart in september 2017. Met dit programma gaan 115 scholen samen met gemeenten, NME-centra en afvalinzamelaars op zoek naar beste invalshoek, werkwijze en educatief materiaal om zo (zwerf)afval terug te dringen. In opdracht van Rijkswaterstaat voeren wij dit programma uit en werken hierin samen met diverse samenwerkingspartners.

_{Afval op School is een initiatief van Rijkswaterstaat Leefomgeving en is mede mogelijk gemaakt door de Europese Unie (Europees Fonds voor Maritieme Zaken en Visserij (EFMZV) en de Kaderrichtlijn Mariene strategie (KRM).}