Terugblik Kennis(sen)dag Afvalvrije scholen

Een afvalvrije school vraagt om verbinding. Welke spin in het web ben jij?

Medewerkers van gemeenten, publieke afvalinzamelaars en NME-organisaties kwamen tijdens de Kennis(sen)dag Afvalvrije scholen op 7 oktober voor de eerste keer bijeen om de opbrengsten op te halen van twee jaar onderzoek naar afvalscheiding en -preventie op scholen door Rijkswaterstaat. En om kennis en ervaring uit te wisselen en elkaar (beter) te leren kennen.

,,Een afvalvrije school vraagt om een verbinding tussen mensen en organisaties die voorheen vaak niet bestond. Dat maakt deze uitwisseling tussen bijna 80 vertegenwoordigers van alle betrokken partijen heel waardevol", aldus Jennifer van Dijk, van Rijkswaterstaat, afdeling Afval Circulair. De dag werd mede georganiseerd door de Vereniging Gemeenten voor Duurzame Ontwikkeling (GDO); een netwerk van ruim 100 lokale NME-organisaties die scholen ondersteunen bij natuur- en duurzaamheidseducatie.

Bij alle partijen bleek veel behoefte aan informatie en helderheid over de mogelijkheden van afvalscheiding en -inzameling. Bij binnenkomst werden de deelnemers uit elke groep gekoppeld om zoveel mogelijk verschillende kennis en ervaringen uit te wisselen. Op een groot spinnenweb konden ze hun aangeven wie of wat zij als spin in het web nog nodig hadden.

In de bijzondere, kleurrijke ruimten van het LEF Future Center in Utrecht volgden vier ‘Spin in het web’- presentaties (pdf, 2.8 MB):

• De oogst van twee jaar werk Jennifer van Dijk (Rijkswaterstaat)

• Bedrijfsafval of huishoudelijk? Jacobine Meijer (Rijkswaterstaat)

• Gedragsverandering in een notendop Sjoerd Kaarsemaker (Lichte Bries)

• Leerervaringen uit de schoolpraktijk Martha Kosters (SME Advies)

Na de lunch konden de deelnemers kiezen drie workshops (pdf, 379 kB):

• Durf te vragen, voor praktische vragen

• Open Space, om dieper in te gaan op een onderwerp

• Praktijkverhalen van Mirella Vierveijzer (gemeente Amstelveen), Emke Tijink (afvalinzamelaar Saver) en Lily Venema (St Milieu Dichterbij, NME).

Praktijkervaringen gebundeld in Inspiratiegids

Jennifer van Dijk van Rijkswaterstaat deelde de opbrengsten van twee jaar werken aan afvalvrije scholen mét scholen, NME, gemeenten en inzamelaars. Aan het project werkten 140 scholen mee en zestien gemeenten zijn ondersteund met advies op maat. Ook is curriculum.nu geadviseerd om ‘afval is grondstof’ in de nieuwe leerdoelen mee te nemen.

Het resultaat: een aantal aansprekende praktijkervaringen is gebundeld in een Inspiratiegids voor afvalvrije scholen. Veel handige informatie is verzameld in een routekaart voor gemeenten, kennisdossiers over GFT en afvalbeleid, een productoverzicht voor gescheiden afvalbakken en educatiemateriaal en een aanpak gedragsverandering. Want behalve het goed organiseren, is het ook belangrijk kinderen enthousiast te maken voor een beter milieu.

Wat zijn de mogelijkheden?

Volgens de wet- en regelgeving is afval van school bedrijfsafval. Het afval is vergelijkbaar met huishoudelijk afval. Als een school het gescheiden wil laten inzamelen door hun commerciële inzamelaar dan brengt dat vaak hogere kosten met zich mee, of het is niet mogelijk. Als de gemeente de gescheiden afvalstromen wil meenemen in de huishoudelijke inzamelroute dan lopen ze tegen regels aan. Om wel aan de slag te gaan, zijn er verschillende mogelijkheden, licht Jacobine Meijer van Rijkswaterstaat toe.

De Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten NVRD zet op een rij welke mogelijkheden er zijn in wet- en regelgeving. Deze informatie komt binnenkort beschikbaar.

Gedrag inslijpen: willen én kunnen

Sjoerd Kaarsemaker van Lichte Bries ging in op gedragsverandering en wat dat betekent voor een aanpak op dit thema. ,,Wanneer je kinderen een keer naar buiten stuurt met een afvalknijper en zij vervolgens op school geen afval kunnen scheiden, mislukt de gedragsverandering", stelt hij. ,,Het gaat om willen én kunnen. Maak afval scheiden mogelijk, maak het makkelijk met ondersteuning en hulpmiddelen en maak het belangrijk en interessant met educatie. Als je dat lang volhoudt, kun je gedrag inslijpen." De ruim honderd organisaties voor natuur- en duurzaamheids-educatie (NME) in het land kunnen daarin een rol spelen.

Als tip aan gemeentemedewerkers gaf hij mee: ,,Wees je ervan bewust dat je als ambtenaar niet de enige bent die hiermee bezig is. Zoek je collega’s op die ook met scholen bezig zijn en doe het samen. Dat vermindert ook het aantal contactmomenten met scholen."

Tips voor aanpak Afval op School

De leerervaringen van onderwijsondersteuners uit het programma Afval op School werden ook gedeeld. Martha Kosters van adviesbureau SME zette de tips op een rij. Als laatste tip gaf ze mee: ,,Hou vol; scholen zijn druk, verandering is moeilijk, een lange adem helpt. Soms duurde het twee jaar voordat kon worden begonnen met afvalscheiding. Maar als het lukt, is dat het meer dan waard. Een school scheidde bijvoorbeeld al papier, maar na de invoering van de afvalvrije school was het papiervolume vier keer zo groot. Het heeft dus zin!"

Bijkomend voordeel voor scholen is dat goede preventie en afval scheiden uiteindelijk een besparing kan opleveren, door het drastisch verminderen of helemaal verdwijnen van restafval. De afvalvrije school past binnen de Sustainable Development Goals en sluit aan bij het Rijksbrede programma Nederland circulair in 2050.

‘Je hoef het niet alleen te doen’

Alle partijen hebben elkaar nodig om afvalscheiding te regelen en tot een succes te maken, bleek wel tijdens het onderzoek én tijdens de Kennis(sen)dag. Een van de deelnemers verwoorde het mooi: ,,Het is fijn om te merken dat je het niet alleen hoeft te doen."

Om in alle rust alle gesprekken en opgedane inspiratie een plek te geven, volgde een heel bijzonder tripje naar de ruimte…. en weer terug naar onze mooie aarde.

Een kaart met een verhaal

Tot slot schreef iedereen een kaartje met een herinnering aan of opdracht over deze dag aan zichzelf: In de kaartjes klinkt het geluid van kinderen door. Vivian Siebering (GDO): ,,We praten de hele dag over scholen, maar de schoolpraktijk is ver weg.’’ Daarom vroeg zij klasgenoten van haar dochters op de basisschool en in de brugklas hun tips over het scheiden van afval op school op de kaartjes te schrijven of tekenen. De (memory)kaartjes zijn gemaakt van reststukken van de papierfabriek.