Effecten gescheiden afvalinzameling openbare ruimte

Gepubliceerd op 3 mei 2020

Rijkswaterstaat startte in juni 2019 het traject ‘Gescheiden afvalbakken in de openbare ruimte’. Twintig gemeenten namen hieraan deel en een aantal daarvan plaatsten zogenoemde duo-afvalbakken of verschillende-fractie-afvalbakken om afval gescheiden te kunnen inzamelen. Is de omgeving schoner door afvalbakken met afvalscheiding? Levert gescheiden afvalinzameling in de openbare ruimte goed recyclebare stromen op? En welke effecten zijn merkbaar in de verschillende gemeenten?

Eerste gemeente in Nederland

De gemeente Den Helder beschikt momenteel over in totaal 323 afvalbakken om afval in de openbare ruimte gescheiden in te zamelen. Monique Markus, woordvoerder voor de gemeente Den Helder, reageert: “We zien verbetering, maar we weten ook dat het tijd nodig heeft; het scheiden van afval zit echt tussen de oren. Vooralsnog zien we geen reden om terug te gaan naar een een-fractie afvalbak. Als gemeente zijn we natuurlijk erg trots dat we de eerste gemeente zijn in Nederland die op alle plekken in de openbare ruimte aan gescheiden afvalinzameling doet.”

Minder zwerfafval

Met het scheiden van afval in de openbare ruimte willen de gemeenten ook invloed uitoefenen op de reductie van zwerfafval. Toch blijken metingen bij gemeenten niet eenvoudig en zijn cijfermatig onderbouwde resultaatmetingen voor het zwerfafval vanuit de deelgenomen gemeenten (nog) niet bekend. Rob Petersen van Stadswerk072, voor de gemeente Alkmaar, licht toe: “Bij reductie van zwerfafval spelen meerdere factoren een rol. Denk bijvoorbeeld aan de vele evenementen.’’ Wat verwacht wordt is dat er minder grof zwerfafval en meer fijn zwerfafval zal worden aangetroffen. Deze resultaten kwamen terug uit een eerder rapport uit 2013, waarbij Rijkswaterstaat in samenwerking met de gemeenten Huizen en Weesp het traject van gescheiden inzamelen in de openbare ruimte was gestart.

Gedragsbeïnvloeding en bewustwording

Alkmaar heeft ervoor gekozen om op elf locaties in het centrumgebied gewrapte fractie-afvalbakken te plaatsen. Rob Petersen: “In de periode van zes tot tien weken na de start van de proef, konden we een beeld krijgen van het gescheiden inzamelen van afval in de openbare ruimte. De conclusie is dat niet de restafvalbak, maar juist de plasticafvalbak het meest gevuld is met afval wat hierin thuis hoort. Er wordt dus een bewuste keuze gemaakt om afval te scheiden.” De gemeente heeft vervolgens 22 extra duobakken geplaatst in winkelcentra en bij supermarkten en zal dit nog verder gaan uitbreiden.

Ook de gemeente Zwolle plaatste duo-afvalbakken. Hier lijken de effecten vooralsnog minder gunstig dan gehoopt. Miranka de Wilde van de gemeente Zwolle zegt hierover het volgende: “Inmiddels zijn we samen met ROVA tot de conclusie gekomen dat deze proef, ondanks dit resultaat, zeker een vervolg heeft verdiend. Wij vinden het scheidingsresultaat nu niet het allerbelangrijkste gegeven. Je moet per slot van rekening ergens beginnen en bedenken dat deze proef zeker zal bijdragen aan het verder uitdragen van de boodschap: we moeten ons afval scheiden. We hebben inmiddels de nodige vervolgafspraken gepland en gaan kijken hoe wij de bezoekers met behulp van onder andere gedragsbeïnvloeding kunnen motiveren het afval wel gescheiden aan te bieden in de duo-afvalbakken.”

De gemeente Beesel zamelt al jaren huishoudelijk afval gescheiden in en doet nu ook mee met de pilot om afval gescheiden in te zamelen in de openbare ruimte. Chantal Beerens van de gemeente Beesel hoopt dat het scheiden van afval in de openbare ruimte invloed heeft op het scheiden van huishoudelijk afval, zodat het een het ander versterkt. Deze gemeente heeft voor het gescheiden inzamelen in de openbare ruimte gekozen voor drie fracties: plastic, blikjes en restafval. Dat zijn de fracties die volgens hun het meest in de openbare ruimte worden aangeboden.

Communicatie

Uit de vragen die zijn gesteld aan de verschillende gemeenten blijkt dat communicatie een essentieel onderdeel is. De gemeente Den Helder heeft verschillende middelen ingezet om de boodschap, van het goed scheiden van afval, over te brengen. Zo heeft deze gemeente een Milieu Educatief Centrum, ‘De Helderse Vallei’, en organiseren ze speciale programma’s. Monique Markus: “We hebben gecommuniceerd via social media, de lokale krant en de gemeentepagina. Met foto’s wilden we mensen triggeren. Door middel van symbolen en kleuren op de afvalbakken, waarmee we de verschillende fracties aangaven, was het voor mensen goed herkenbaar. Maar het verbaast mij hoe goed er wordt gescheiden en dat het steeds meer een gewenning of gewoonte wordt. Hetzelfde gebeurde vijftien jaar geleden bij de glasbakken, wat later ook gewoon goed ging verlopen.”

Chantal Beerens van de gemeente Beesel geeft aan dat er nog te weinig is gecommuniceerd rondom gescheiden afvalinzameling: “Tot nu toe hebben we alleen in de lokale media er publiciteit aan gegeven en een vermelding op onze website en facebookpagina. We willen hier de aankomende maanden meer aandacht aan besteden. Ook hoe we de nieuwe afvalbakken beter kunnen laten opvallen. Als team hebben we een sterke motivatie om de boodschap over te brengen, waarom het zo belangrijk is, zodat mensen dit begrijpen.”

Keerzijden

Binnen de groep gemeenten die meegedaan hebben aan het traject ‘gescheiden afvalbakken in de openbare ruimte’ zijn er gemeenten die (nog) niet zijn begonnen met het gescheiden inzamelen in de openbare ruimte. De gemeente Breda zamelt huishoudelijk afval gescheiden in, maar geeft de keerzijden aan voor het gescheiden inzamelen in de openbare ruimte. Ine Wilms, voor de gemeente Breda, licht toe: ‘’Wij staan achter het idee van gescheiden inzamelen in de openbare ruimte en dit is ook ons uitgangspunt, maar er zitten haken en ogen aan. Zo is onder andere de bruikbaarheid er een van. Het moet namelijk hanteerbaar zijn voor de inzameldienst om het afval op te kunnen halen. 
Ook zal er, omdat de prullenbak uit meerdere fracties bestaat, meerdere malen ingezameld moeten worden en dit brengt extra kosten met zich mee.’’ Breda is met de ontwikkeling bezig van de nieuwe prullenbakken in de openbare ruimte, die in de toekomst gemakkelijk kunnen worden omgebouwd voor gescheiden inzamelen, mocht dit nodig zijn. De gemeente Breda volgt momenteel de landelijke ontwikkelingen op het gebied van invoering van statiegeld voor kleine plastic flesjes en/of blikjes.