Onderwijsinstellingen aan de slag met afval-probleemgedrag

Gepubliceerd op 7 april 2021

Eind maart kwam alweer voor de derde keer de duurzaamheidskring ‘afval en circulariteit’ met 20 instellingen uit het hoger onderwijs bijeen. Deze groep zit met elkaar aan de (digitale) tafel omdat ze grote stappen willen zetten op dit gebied, maar hierbij tegen complexe vraagstukken aanlopen. Door kennis en ervaringen te delen kunnen de instellingen effectiever aan de slag en zelfs samen projecten opstarten. Deze bijeenkomst was het onderwerp 'gedrag'.

Gedragsproblematiek

De onderwijsinstellingen hebben in de vorige sessies aangegeven dat ze graag meer willen weten over hoe je het gedrag beter kan beïnvloeden. De juiste inrichting (denk bijvoorbeeld juist gekleurde afvalbakken) zorgt vaak nog niet voor goede afvalscheiding. De psychologie is hierin een belangrijke veroorzaker.

Rachel Kuijlenburg vertelt wat zij ziet bij de Haagse Hogeschool (HHS): “80% van ons gedrag is automatisch gedrag. Eenmaal aangekomen bij de prullenbak hebben de gebruikers geen tijd om alle informatie te lezen en belandt het toch in de verkeerde bak.” Dit illustreerde Rachel met voor de andere instellingen maar al te herkenbare foto’s van pizzadozen op de papierbak, grote latte-koffiebekers die niet in de bekeropening passen en volgepropte fastfoodzakken die eenmaal aangekomen bij de prullenbak niet meer gescheiden worden.

Wat zegt de wetenschap?

Om een beter beeld te krijgen van de psychologie bij de gebruikers hadden we hoogleraar Frenk van Harreveld uitgenodigd, expert op het gebied van gedragsbeïnvloeding in relatie tot duurzaamheid aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij wist ons te vertellen dat de kern van het probleem de afstand is tot de klimaatproblematiek. De gevolgen hiervan zijn simpelweg te ver van ons bed. Onze waarden worden daardoor niet altijd vertaald naar gedrag.

Om die kloof te overbruggen heeft de UvA verschillende onderzoeken uitgevoerd. Een van de onderzoeken ging in op de antecedenten van gedrag: wat zorgt nu wél voor duurzamere keuzes. Hier kwam onder andere naar voren dat de bereidheid om extra te betalen voor duurzamere producten, erg werd beïnvloed door schuldgevoel. De tips: verminder de afstand tot de voordelen, maak duurzaamheid zichtbaarder, werk met rolmodellen en focus op positieve emoties.

En nu aan de slag!

Nu is het aan de onderwijsinstellingen om de gedragsaanpak in de praktijk te brengen. En hoewel er soms flink discussie kan zijn over wat nu wel of niet werkt, bleek tijdens de sessie dat veel onderwijsinstellingen al stappen hadden genomen met gedragsbeïnvloeding. Denk bijvoorbeeld aan afvalcoaches bij de bak, kortingen op hergebruik koffiebekers en een proef met spelelement tegen zwerfafval van peuken.

Gedragsexpert Lisanne van Geffen van Rijkswaterstaat benadrukt: “Om tot de juiste gedragsinterventies te komen moet je bij het begin beginnen en het huidige gedrag goed analyseren. Op zijn minst moet je weten of het gedrag niet kan worden uitgevoerd door een gebrek aan motivatie (mensen willen niet afval scheiden), gebrek aan capaciteit (mensen weten niet wat in welke bak thuis hoort) of gelegenheid (de bakken staan niet op een logische plek).”

Voor wie na de bijeenkomst dieper in het gedrag wil duiken organiseert Rijkswaterstaat een verdiepende cursus gedragsbeïnvloeding.

Beslisboom duurzame koffiebeker

Op verzoek van een groep deelnemers binnen de werkgroep heeft Rijkswaterstaat een beslisboom voor een duurzame koffiebeker met en voor de onderwijsinstellingen laten ontwikkelen. Heeft u nog vragen, opmerkingen of suggesties over de beslisboom, dan horen wij het graag en kunnen we in de volgende versie deze tips meenemen. >> Contact

De volgende sessie

Voor de komende sessies staan er nog genoeg andere onderwerpen binnen het thema ‘afval en circulariteit’ op de wensenlijst van de instellingen. Hoe meet je bijvoorbeeld circulariteit? Hoe kan je bij inkoop al rekening houden met circulariteit? Hoe selecteer je een duurzame afvalinzamelaar? Hoe pak je het wegwerpplastic afkomstig van externe partijen op de campus aan? De kring hoger onderwijs zal hiervoor dit jaar nog drie keer bijeenkomen.

De kring is geïnitieerd en gefinancierd door het programma VANG-buitenshuis van Rijkswaterstaat. Stichting Stimular begeleidt het initiatief.


Psychologische afstand

Psychologische afstand: verminder de afstand tot de voordelen, maak duurzaamheid zichtbaarder, werk met rolmodellen en focus op positieve emoties

HHS sorteeranalyse

Wat als we al het afval nasorteren? Wat blijft er dan nog over aan
restafval? En hoeveel werk is dat? Dat zochten studenten
van de HHS uit.