Plastic Crush in het Tropenmuseum

Van plastic droom naar plastic soep

In het Amsterdamse Tropenmuseum vind je de tentoonstelling Plastic Crush. Deze expositie laat onze veranderende relatie met plastic zien. Want de droom dat plastic de wereld zou verbeteren, werd een plastic soep in de oceaan.

In de tentoonstelling zie je hoe we overal op de wereld samenleven met plastic. Ook gingen jonge designers aan de slag om toekomstgerichte alternatieven voor plastic te bedenken.

Tegelijkertijd is deze tentoonstelling voor het Tropenmuseum een aanleiding het achter de schermen duurzamer aan te pakken. Want hoe bouw je een tentoonstelling zo duurzaam mogelijk op?

Naar een blauwdruk

Margrit Reuss is senior restaurateur en legt uit waar het idee van een zo duurzaam mogelijke expositie vandaan komt. "Tentoonstellingen zijn van tijdelijke aard. Veel materialen die we gebruiken om een tentoonstelling vorm te geven, gaan terug naar de bouwer. Of erger: gaan de container in. Wij hebben deze tentoonstelling gebruikt om uit te zoeken hoe je zoiets echt circulair opbouwt. Dit is work in progress. Dat betekent dat we de samenwerking en expertise van andere partijen nodig hebben. Het Tropenmuseum maakt deel uit van het Nationaal Museum van Wereldculturen waaronder vier musea vallen. Onze inspanningen hebben dus meteen impact op al onze vier locaties. Hier willen we tot een soort blauwdruk komen voor circulaire tentoonstellingen die ook andere musea kunnen gebruiken."

Ongebruikte materialen verkopen in de museumwinkel?

Materialen die nu nog te vaak weggegooid worden, zijn op maat gemaakte podia en bijbehorende sokkels voor kunstobjecten. Of tussenwanden om grote ruimtes kleiner te maken. "Als sokkels niet in gangbare maten worden ontworpen, zijn ze lastig te hergebruiken bijvoorbeeld" legt Reuss uit.

Reuss: "In de coronaperiode zijn we intern begonnen met een aantal workshops van ontwerpbureau Kode21 gespecialiseerd in ondersteuning bij klimaatoplossingen binnen het bedrijfsleven.

Het doel? Bedenken hoe materialen langer meegaan en we minder hoeven weg te gooien. Dit leverde mooie ideeën en veel energie op! Kunnen we materialen die we niet meer gebruiken een ander doel geven en verkopen in de museumshop? Of materialen hergebruiken door ze bijvoorbeeld te schilderen? Maar ook: hoe komen bezoekers naar het museum en kunnen we duurzamer gedrag stimuleren door bijvoorbeeld speciale fietsen in te zetten of een mooie wandelroute naar het museum op te stellen?"

Makkelijk aan te passen vitrines

Voor de vormgeving werkte het Tropenmuseum samen met Studio Harm Rensink, een designbureau dat uitgaat van hergebruik van materialen voor de tentoonstellingen die hij ontwerpt.

Reuss: "Rensink heeft in het design voor Plastic Crush veel van de workshop uitkomsten weten om te zetten. Voor de tentoonstelling zijn we uitgegaan van een soort modulaire vitrines die gemakkelijk aan te passen zijn en ook weer uit te wisselen waardoor de vitrines in de toekomst op veel verschillende manieren ingezet kunnen worden. In de ontwikkeling van deze vitrines is nauw samengewerkt met de interieurbouwer Brandwacht&Meijer voor een stevige constructie en goede functionaliteit."

Bezoekers meenemen

"Daarnaast is vooral de nadruk gelegd om al bestaand materiaal van eerdere tentoonstellingen te gebruiken. En aan het eind van de tentoonstelling nemen we bezoekers mee in het proces van deze duurzamere aanpak door ze een reeks films te tonen."

Tijd belangrijke factor

Volgens Reuss was tijd een belangrijke factor in deze duurzame tentoonstelling. "We hebben een eigen database met vitrines, maar die is niet in alle gevallen toereikend. Dat betekent dat je vitrines moet ombouwen, schilderen of aanpassen. Dit is te doen, maar kost wel meer tijd en voorbereiding. Dat is wel iets waarvan we kunnen leren in de toekomst."

Hoe eigen materialen blijven hergebruiken?

"We tonen veel in onze vier musea en tentoonstellingen volgen elkaar vrij snel op. Daarom is het belangrijk om al in de voorbereiding in een vroeg stadium samen te werken met de bouwers. We moeten onszelf constant vragen blijven stellen. Is het nodig om dit materiaal aan te schaffen? Of moeten we iets tweedehands aanschaffen? En hoe kunnen we onze eigen materialen blijven hergebruiken?"

Zo circulair mogelijk

Reuss merkt op dat compleet zero waste leven een illusie is. "Ik heb het in m’n eigen leven geprobeerd, dan moet je je behoorlijk aanpassen. Maar dat wil niet zeggen dat we als Tropenmuseum niet zo circulair mogelijk een tentoonstelling kunnen ontwerpen. Een een lik verf doet wonderen."

Dan lachend: "De gemiddelde bezoeker merkt dit waarschijnlijk niet eens op, terwijl we hier een heleboel materiaal mee kunnen besparen. Ons doel is om niets meer te produceren dat na afloop van een tentoonstelling geen herbestemming heeft."

De geleerde lessen zet het Tropenmuseum nu om in een handleiding voor circulaire tentoonstellingen. Deze handleiding is nu in de testfase en zal dan in de loop van het jaar beschikbaar gesteld worden voor andere musea.