Community FM Circulair hard op weg naar ‘social tipping point’

“Ik kijk hier al twee jaar naar uit”, opende Klaas van der Sterren (beleidsadviseur circulaire economie Rijkswaterstaat) de middag in het LEF Future Center van RWS. (Rijkswaterstaat) “Want het is tijd om te vieren wat we bereikt hebben.” Een mooi tijdstip, want in 2026 draagt RWS het stokje over aan Facility Management Nederland (FMN).

Van klagen naar knuffelen

Klaas stond even stil bij de start van FM community. De markt kwam bij elkaar: leveranciers en inkoop samen door een deur. Alhoewel, dat ging niet meteen over rozen. “Daar zat aan het begin nog best wat venijn in richting elkaar”, herinnert Klaas zich. “Maar dat maakte al gauw plaats voor positiviteit. We gingen bij wijze van spreken van klagen naar knuffelen. Dankzij het werk van Michael van der Meer (PHI Factory) heb ik het vuur voor duurzaamheid zien branden bij de deelnemers.”

Michael blikt terug en vertelt zijn geheim: “We hebben samen een groot, ambitieus doel opgesteld richting circulair facility management in de hele keten. Niet gaan vingerwijzen dus. En daar zijn we al heel ver mee.” Het doel? Werken naar een ‘social tipping point’, waarin je ervanuit gaat dat als je 25% van een groep meekrijgt, de rest vanzelf volgt. “Er is al een samenwerking tussen zes grote cateraars, tussen vijf grote afvalverwerkers en een samenwerking tussen vier grote facilitaire aanbieders. Ik denk dat we het omslagpunt wel gaan halen met elkaar.” De tussenstand belooft al veel goeds: deze bijeenkomst alleen laat al zien dat er meer dan 60 partijen samenwerken facility management circulair te krijgen.

Minder is meer

Voordat de ruim honderd aanwezigen zich verspreidden richting de sessies van de vier werkgroepen, geleid door koplopers uit de markt (de changeleaders), was het aan hen om twee jaar samen te vatten in 25 minuten. Dat lukte met verve, en er was ook nog eens ruim de tijd voor interactie. De praktijk vierde hoogtij.

In de sessie ‘Minder is meer’ presenteerden Sevim Garip (UWV) en Esther ter Braak (ISS) hun whitepaper over anders inkopen in de facilitaire sector, inclusief praktijkvoorbeelden. Deze richtten zich op de drie hoogste R-waarden (Refuse, Rethink en Reduce). Het bedrijf Reflower bijvoorbeeld richt zich sterk op ‘Rethink’, door kunstbloemen aan te bieden in plaats van echte bloemen. Het was niet alleen zenden, ook vroegen Sevim en Esther de aanwezigen om zelf na te denken bij een fictieve case. Het was niet de meest makkelijke. Want de case ging over een lastig onderwerp, eentje waarbij ‘Refuse’ lastig is: bedrijfskleding. Menig facility manager met oog voor duurzaamheid heeft hier vast zijn of haar hersens over laten kraken. Er kwam gelukkig respons uit de zaal: “In het geval van bedrijfskleding moet je niet het wiel opnieuw uitvinden. Vraag bijvoorbeeld alleen naar de standaardlijn van een leverancier, en koop dat dan in. Zo werk je wel weer aan ‘Reduce’”.

Sevim benadrukte vervolgens de verantwoordelijkheid van de hele facilitaire sector. “De grootste milieudruk komt van spullen. En wij als sector zijn een soort doorgeefluik. Om impact te maken moeten we dus echt slimmere keuzes maken.” Om professionals met die keuzes te helpen, presenteerden zij een beslisboom. Die moet concrete invulling aan de hoogste R-waarden geven. Volgens Esther is het wel goed te realiseren dat de hele facilitaire sector nog aan het begin van verandering staat: “We zitten nog in de experimenteerfase, er zijn vooral veel pilots. Het is nu tijd om met z’n allen te versnellen.”

Samen tenderen

‘Met z’n allen’ is een kreet die je zomaar gehoord zou kunnen hebben in de zaal tijdens de sessie over de Buyer Group, onder leiding van Martine van Beek van de Compass Group. De Buyer Group is een samenwerkingsverband tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers die in de gehele tenderfase samenwerkten om van elkaar te leren. Deelnemer aan de sessie Itje Verhagen van het ministerie van Defensie, facility manager bij de Kromhoutkazerne, vond dat inspirerend. “Het was leuk om te zien dat bij een tender de vraag eerst getoetst werd in de markt. Dat is waardevol want zo houd je elkaar niet in een wurggreep.”

Wake-up call

De sessie over Afvalscheiding (gepresenteerd door Warner Veldhuis van Milieu Service Nederland en Vera Geling van Seenons) was naast een interactieve sessie vooral bedoeld als wake-up call voor de hele FM Community. De initiatiefnemers deden begin dit jaar een oproep om de initiatieven rond afvalscheiding inzichtelijk te maken. Met een goede reden: in vrijwel alle sectoren bestaat het afval voor 60 procent uit restafval. Met een nulmeting kan de precieze impact van het verminderen van restafval binnen deze groep in kaart worden gebracht. Maar de respons viel nog tegen, vandaar dat de zaal ook gevraagd werd hoe informatie beter opgehaald kon worden. Naast restafval blijkt ook data dus nog een uitdaging.

Uit deze interactieve sessie bleek verder maar weer eens dat gedrag een grote rol speelt binnen het realiseren van een circulaire economie. Op de vraag wie het eens was met de stelling: ‘Gedragstraining op de werkvloer is de snelste route naar minder restafval’ antwoordde ruim tweederde van de zaal met ‘ja’. “En”, zo zei Vera na de sessie, “als sector zien we steeds meer ambitie op het gebied van afvalscheiding. Niet alleen vanuit de top, maar die vraag komt ook steeds meer van onderuit, van de werkvloer.” Het belang en de behoefte van mensen meekrijgen binnen je eigen organisatie werd dus gevoeld.

Psychologische duiveltjes

Iemand die daar goed over heeft nagedacht is klimaatpsycholoog en auteur Manu Busschots. In zijn keynote onthulde hij trucs om mensen (zowel collega’s als vrienden en vreemden) mee kan krijgen in duurzaam denken. Daarvoor moet je eerst wel wat hobbels wegnemen. “Verandering in het algemeen is lastig, ook de weg naar duurzamer doen. Want tussen weten en doen, zitten eerst nog voelen, willen en kunnen.” Manu vertelt dat er op die drie laatste vlakken veel “psychologische duiveltjes” werkzaam zijn die duurzaam doen in de weg zitten. Een paar voorbeelden: doemdenken (het gaat toch niet helpen), dealtjes maken (ik doe het hele jaar duurzaam, dan kan ik nu best vliegen) en daders aanwijzen (ja maar zij doen niets, waarom ik dan wel?). Het ‘verantwoordelijkheidsverstoppertje’ dat men speelt bij dat laatste voorbeeld, is misschien wel het voorbeeld waar de meeste mensen aan lijden.

Maar het meest van toepassing op de FM community is misschien wel Manu’s voorbeeld van leiden en volgen. Een video van de ‘Leadership Dancing Guy’ laat zien hoe een enkeling een andere persoon aansteekt met zijn gedans. Al snel roept de volger zijn vrienden erbij, waarna in no-time het hele beeld vult met dansende mensen. Betrekkend op de FM community: dat er change leaders in de zaal zijn is dus mooi, maar nog niet genoeg. Zij hebben dus ook volgers nodig om een omslag te creëren.

Beweging in gang gezet

En nieuwe volgers, die waren er. Voor Rik Hendriks bijvoorbeeld was deze bijeenkomst zijn eerste kennismaking. De oprichter van Food Pioneers, dat foodservicebedrijven helpt te verduurzamen, deed inspiratie en kennis op in de sessie van Regeneratief eten en drinken van Christel Simmelink (ISS). “Ik leerde welke obstakels men in de hele keten ervaart, maar ook hoe je door bijvoorbeeld met menu-engineering bedrijven kan aansturen op meer duurzame foodoplossingen.” En dat smaakte naar meer. “Ik hoop echt dat deze beweging gaat groeien en meer opgepikt wordt.”

Ook bezoeker Rienk Kentie van The Green Washroom, een alliantie van Dyson, The Good Roll en Seepje om de toiletruimte van bedrijven te verduurzamen, merkte dat er sprake was van een momentum. “Ik heb het gevoel dat er grote stappen zijn gemaakt. Iedereen die ik hier spreek doet aan duurzame verslaglegging.”

Je kan het niet alleen

De dag sloot af met een feestelijke foto en borrel, maar niet voordat de vier werkgroepen met change leaders samen met de kartrekkers een actieplan na 2 jaar FM Community deelden met de branchevereniging FMN (Facility Management Nederland), vertegenwoordigd door Rob Klinkert. Zijn reactie sprak boekdelen: “Gaaf om te zien welke enorme stappen er gemaakt zijn, zoals sectorale verandering. Het vergt moed om met concurrenten samen te werken. Dat is ook nodig omdat je duurzame impact in de facilitaire sector niet alleen kan maken. Ik ben ervan overtuigd dat we een nieuwe norm gaan neerzetten.”

Klaas gaf de werkgroepen en presentators vervolgens een toepasselijke gift: geen fles wijn, want dat zou betekenen dat er iets ingekocht moest worden. In plaats daarvan worden er namens Rijkswaterstaat 50 bomen geplant via Lifeterra. Practice what you preach in levenden lijve.

Verantwoordelijkheid, ambitie, mensen meekrijgen, leiden en volgers opzoeken: al deze ingrediënten waren aanwezig. Aan de FM Community om dit momentum nu om te zetten naar actie; actie richting een echt ‘social tipping point’.

Lees de presentaties, documenten en plannen die tijdens deze bijeenkomst aan bod kwamen op de verzamelpagina van VANG Buitenshuis.

Meld je bij Phi aan om onderdeel te worden van de beweging naar een circulair Facility Management.