Zero waste expeditie cultuur: van inzicht naar betere afvalscheiding en minder restafval

Hiervoor is in opdracht van VANG Buitenshuis in 2023 een tool van acht modules ontwikkeld. De Zero Waste Expeditie Cultuur-tool geeft inzicht met concrete doelen naar uitvoering en monitoring.

De tool van 2023 is niet meer beschikbaar, de nieuwe versie uit 2024 heet Stappenplan afvalvrije organisatie en is hier te vinden.

60 culturele instellingen onder de loep

Remco Wagemakers, van Bureau8080, nam samen met VANG Buitenshuis de afgelopen jaren zo’n 60 culturele instellingen onder de loep. "Je begint natuurlijk met inzicht krijgen. Wat koop je allemaal in? Waar komt afval vandaan? Om je afvalstromen echt terug te dringen, moet je hier zicht in hebben."

Inzicht in de inkoop

Wagemakers geeft direct een voorbeeld: "Er zat een instelling bij die per etage verschillende producten inkocht. Op de ene vloer schaften ze kartonnen bekers aan en op de andere kochten ze een plastic variant. Hierdoor heb je twee verschillende producten in huis die ook weer leiden tot twee afvalstromen. Bovendien verlies je hier ook inkoopvoordeel mee omdat je twee keer een aparte bestelling doet. Hier was helemaal niet over nagedacht, het gebeurde gewoon. Daarom is het ook zo belangrijk om inzichtelijk te maken wat je inkoopt."

Door het afval gaan

Met dit inzicht gaan de instellingen vervolgens door hun afval. "Dit kun je heel letterlijk nemen. Zo zien ze waaruit hun afval bestaat. Zo zie je bijvoorbeeld dat er ook nog veel meegebracht afval van museumbezoekers daar in de prullenbak belandt."

Meteen aan de slag? Trek prullenbakken onder bureaus vandaan.

Ook heeft Wagemakers nog een tip voor culturele instellingen die de tool nog niet gebruikten. "Trek direct alle prullenbakken onder bureaus van medewerkers vandaan. Dit betekent dat mensen moeten lopen om iets in de juiste bak te krijgen. Hierdoor denken ze beter na over wat afval is of niet. En het mooie hieraan? Je hoeft hiervoor geen externe partij in te huren, je kunt hier morgen al mee starten!"

Contracten

Wat volgens Wagemakers lastiger aan te pakken is, zijn de contracten met afvalverwerkers. "Contracten zijn vaak langdurig en niet snel open te breken. Toch zie ik hier ook wel vooruitgang in, kijk bijvoorbeeld naar een club Amsterdamse musea die samen een afvalcontract hebben opgezet. Hierdoor hoeft de afvalverwerker veel minder ritten te maken, dat scheelt weer in CO2-uitstoot."

Hoe nu verder? Circulariteit als eis in cultuurbeleid

Na vijf jaar, 60 culturele instellingen die de tool doorlopen hebben en verschillende netwerkbijeenkomsten verder, laat de sector zien dat het kan: betere afvalscheiding en afval voorkomen.

Dit lees je ook in het rapport zero waste expeditie cultuur op koers.

Resultaten

In dit rapport vind je de resultaten over de samenstelling van het restafval en kun je lezen welke maatregelen de sector al heeft doorgevoerd. "Alle instellingen die meegedaan hebben, zijn echte voorlopers. Ze zijn intrinsiek gemotiveerd om te verduurzamen, binnen deze groep is er heel veel energie. De cultuursector is afhankelijk van subsidies, instellingen moeten aan bepaalde eisen voldoen, maar duurzaamheid is hierin nog niet goed opgenomen. Pas als circulariteit wordt opgenomen als eis in het cultuurbeleid, gaat het echt veranderen. Het is daarom goed dat dit nu bij de Raad van Cultuur op de agenda staat”.

Verder gaan

Tegelijkertijd wil dat niet zeggen dat er nu niets gebeurt, benadrukt Wagemakers. "Er is een aantal instellingen die verder gaan. Zij zoeken samenwerking met afvalverwerkers om afvalstromen een tweede leven te geven of werken aan groene certificaten. Ik vind het heel tof om te zien dat dat lukt."

VANG Buitenshuis

De afgelopen jaren is er veel kennis opgedaan binnen verschillende culturele instellingen. VANG Buitenshuis gebruikt deze kennis weer in andere sectoren. Of andersom. Want een goede aanpak op het gebied van afvalpreventie en scheiding uit bijvoorbeeld het onderwijs of uit de sport, kun je ook toepassen binnen de cultuursector.

Kennisuitwisseling en samenwerking

Die kennisuitwisseling gaat verder: het ministerie van OCW, de NAPK (Nationale Associatie Podium Kunsten) en VANG buitenshuis gaan intensiever samenwerken. Dit sluit ook goed aan bij het advies dat de Raad van Cultuur heeft uitgebracht en waarin duurzaamheid een plek heeft gekregen.