Nogmaals een afvalbenchmark hoger onderwijs in 2024

Scope van de Afvalbenchmark

De afvalbenchmark richtte zich op bedrijfsafval wat vergelijkbaar is met huishoudelijk afval. Gevaarlijk afval viel buiten de scope. Voor de onderlinge vergelijkbaarheid zijn ook de volgende afvalstromen niet meegenomen:

• bouw- en sloopafval, omdat dit van jaar tot jaar sterk fluctueert door renovatieprojecten en omdat dit afval ook vaak door aannemers wordt afgevoerd waardoor het dan niet in het overzicht terecht komt.
• afval uit groenonderhoud, omdat dit vaak door een groenbedrijf wordt afgevoerd. Ook wordt het soms op eigen terrein gecomposteerd/vergist.

Afvalhoeveelheden vergelijken

Om de organisaties te benchmarken hebben we op twee bedrijfsgegevens vergeleken: vloeroppervlak en aantal studenten. Het gaat om het gewicht van alle afvalstromen behalve gevaarlijk afval, groenafval en bouw- en sloopafval.

Per student komt het gemiddelde uit op 21,7 kg afval/student per jaar. In het resultaat per deelnemer zijn duidelijk drie clusters te herkennen. Doordat één van de zes hogescholen uitschiet zit er een kleine overlap tussen de hogescholen en niet-technische universiteiten.

• hogescholen 11,5 kg/student (range:   9 – 17 kg/student)
• niet-technische universiteiten 21,3 kg/student (range: 15 – 27 kg/student)
• technische universiteiten 52,8 kg/student (range: 47 – 58 kg/student)

Per m² vloer ziet het plaatje er heel anders uit. Technische universiteiten hebben per student ruim vier keer zo veel vierkante meters als hogescholen. De niet-technische universiteiten zitten daar tussenin. Dit betekent dat een vergelijking per m² een ander resultaat oplevert dan een vergelijking per student. De hoeveelheid afval per m² blijkt heel dicht bij elkaar te liggen:

• hogescholen 2,34 kg/m² (range: 1,7 – 3,0 kg/m²)
• niet-technische universiteiten 2,17 kg/m² (range: 1,9 – 2,7 kg/m²)
• technische universiteiten 2,31 kg/m² (range: 1,7 – 3,0 kg/m²)

Het verschil tussen 2023 en 2022 is per organisatie verschillend: bij iets meer dan de helft van de instellingen is de hoeveelheid afval gestegen, zowel per m² als per student. Waarschijnlijk speelt het staartje van corona begin 2022 hier nog een rol in, waardoor 2023 pas het eerste volledige jaar is zonder coronabeperkingen.

Afvalscheiding

Door alle organisaties samen worden 26 verschillende afvalstromen ingezameld.

Gemiddeld is 62% restafval. De 26 afvalstromen kunnen worden gegroepeerd in acht hoofdcategorieën: biogeen, papier & karton, kunststoffen, elektrische apparaten, metalen, hout, glas en restafval. De verdeling over deze hoofdcategorieën is zoals in onderstaande figuur.

Het percentage restafval in 2023 is iets gestegen ten opzichte van 2022, toen het 60% was. Papier & karton is net als in 2022 iets meer dan de helft van het gescheiden afval. Biogeen afval (GFT + swill + koffiedrab + frituurvet) is daarna de zwaarste categorie en kunststof staat op nummer drie. Het volume van de kunststof afvalstromen is wel veel groter dan die van de biogene afvalstromen, dat komt omdat het soortelijk gewicht van kunststof afval veel lager is dan dat van biogeen afval; het is ‘lichter’.

De afvalscheiding per organisatie varieerde in 2023 van 24 tot 63%. Hierin is groenafval en bouw- en sloopafval niet meegenomen. Grof vuil is meegerekend als een vorm van restafval. De organisatie die nu de hoogste score heeft (met 63% afvalscheiding), stond in de Afvalbenchmark van 2023 ook al aan kop, maar toen met 57%. Een percentage boven de 60% blijkt dus haalbaar.

Verpakkingen gedaald en biogeen gestegen

Als we 2022 en 2023 vergelijken is er gemiddeld weinig verschil in de hoeveelheid afval per m² of student. Ook de gemiddelde afvalscheiding is niet significant gewijzigd.

Maar, inzoomend op afvalstromen valt wel op dat verpakkingsafval (PMD/PD/bekertjes) in 2023 met 12% is gedaald (kg/student). Dit hangt natuurlijk samen met het invoeren van statiegeld op blikjes (1 april 2023) en de SUP regels (1 juli 2023) waardoor de meeste wegwerpbekertjes zijn vervangen door oplossingen met herbruikbare bekers. De verwachting is dat dit effect in 2024 door zal lopen omdat de nieuwe regels pas in de loop van 2023 ingingen en niet alle organisaties de deadlines hebben gehaald.

Een tweede verschuiving is dat er 10% meer biogeen afval (GFT + swill + koffiedrab + frituurvet) werd ingezameld. Dit klopt met de opgave van diverse deelnemers dat ze in 2023 meer biogeen afval zijn gaan scheiden; veel deelnemers geven aan dat dat zal worden uitgebreid.

Actie door afvalsorteeranalyses

Als achtergrond bij de cijfers hebben de deelnemers ook aangegeven of ze de samenstelling van hun restafval kennen. Diverse deelnemers voeren afvalsorteeranalyses van hun restafval uit. Hieruit blijkt dat er nog veel afval in zit dat gescheiden zou kunnen worden. Soms kunnen studenten en medewerkers dat afval nog niet scheiden omdat de afvalstroom nog niet apart wordt ingezameld. Maar, veel had wel gescheiden kunnen worden. Een van de deelnemers gaf aan dat 50% van het restafval gescheiden had kunnen worden.

Voor een hoger afvalscheidingspercentage is het vooral interessant om het biogeen afval uit het restafval te krijgen. Omdat de inzameling van biogeen afval nog lang niet overal goed en/of compleet is ingevoerd liggen hier zeker verbeterkanten.

Twee organisaties gaan naar aanleiding van de afvalsorteeranalyse aan de slag met tissues (handendroogdoekjes), omdat deze een opvallend hoog aandeel in het restafval hadden.

Kansen afvalpreventie en afvalscheiding

De deelnemers hebben in 2024 wijzigingen doorgevoerd en/of plannen gemaakt om afval te voorkomen en beter te scheiden. De acties zijn gevarieerd zoals:

• plaatsing statiegeldautomaat
• verpakkingsafval in de keukens gescheiden inzamelen
• tissue-afval uit sanitaire ruimtes apart afvoeren
• meer intern hergebruik van meubilair
• betrekken toeleveranciers (schoonmaak, cateraar, hovenier, leveranciers van goederen) om na te gaan welke bijdrage zij kunnen leveren
• uitvoeren afvalsorteeranalyses

Meer kringloop, minder afval

Bij de afvalbenchmark komen voorbeelden naar boven van hergebruik en herbestemming van spullen en materialen die niet via de standaard afvalinzamelaar worden afgevoerd. De vraag kan ontstaan of deze stromen in de benchmark meegenomen moeten worden. Het gaat bijvoorbeeld om:

• statiegeldproducten die als product hergebruikt worden zoals pallets en bierflesjes
• statiegeldproducten waar het materiaal wordt hergebruikt zoals PET-flesjes en blikjes
• wegwerpplantpotjes die aan een kweker worden weggegeven
• computers of fietsen die via een ‘kringloopbedrijf’ een tweede leven krijgen
• frituurvet waar HVO brandstof van wordt gemaakt
• meubilair dat door een opkoper wordt gekocht
• TooGoodToGo waarbij voedsel dat anders afval zou worden, verkocht wordt

We hebben deze stromen bij deze afvalbenchmark niet kwantitatief in kaart proberen te brengen. Vaak zijn deze stromen ook klein en is er geen informatie over het aantal kg dat via die route verdwijnt. Ook zal het lastig zijn om te bepalen waar de grens dan ligt. In plaats daarvan is de conclusie dat er meer van dit soort hergebruik routes gebruik kan worden gemaakt zodat meer afgedankt materiaal hoogwaardig wordt hergebruikt. Dit scheelt sowieso in de hoeveelheid restafval.

Vervolg in 2025

De uitkomsten van deze afvalbenchmark zijn gepresenteerd en besproken met de deelnemende instellingen. De deelnemers vonden het een inspirerende bijeenkomst en vooral heel fijn om met elkaar tips uit te wisselen.

Het programma VANG Buitenshuis, dat in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat wordt uitgevoerd, is van plan in 2025 opnieuw een afvalbenchmark voor hoger onderwijs te faciliteren. Daarin zullen leerpunten en onderzoeksvragen uit deze afvalbenchmark meegenomen worden.